اداره کل دامپزشکی استان خراسان رضوی

آشنایی با اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی

بر اساس تعریفی که علمای حرفه دامپزشکی ارایه می دهند، دامپزشکی دانشی تجربی است که به شناخت، درمان و پیشگیری بیماریهای حیوانات اهلی و درمان سایر حیوانات می‌پردازد. در این رشته همچنین به بیماریهای مشترک انسان و دام نیز پرداخته می‌شود. اگر چه شواهد مربوط به وجود پزشک حیوانات به تمدنهای بابل و مصر در ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد ولی در کشورمان بطور مشخص تاریخ تشکیل اولین هستة دامپزشکی به 80 سال قبل تحت عنوان موسسه دفع آفات حیوانی بازمی‌گردد. بعداز بروز بیماری طاعون گاوی که تلفات زیادی را در گاوداری‌های کشور ایجاد نمود، روند بطئی رشد دامپزشکی آغاز گردید و در مقاطعی که با بحران‌های شیوع بیماری‌های دامی و همه‌گیری‌های خاص دامی یا مشترک بین انسان و حیوان شده یا خطر شیوع آنها قوت می‌گرفت، این روند از رشد سریعتری برخوردار می‌شد. در سال ١٣٥٠ و با بالا گرفتن شیوع بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان در کشور، قانون سازمان دامپزشکی کشور در مجلس شورای آن زمان تصویب و تا کنون مرجع قانونی سیاست‌گذاری‌های دامپزشکی کشور بوده است‌.

هم اکنون بالاترین سطح تشکیلات دامپزشکی در شهرستان شبکه، در استان اداره‌کل و در کشور، سازمان دامپزشکی کشور است که در زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی انجام وظیفه می‌نمایند.

از سال ١٣٥٠ که قانون سازمان دامپزشکی کشور تصویب و لازم‌الاجرا شد بالغ بر ٣ دهه می‌گذرد. با توسعه شهرها و افزایش جمعیت کشور و افزایش تقاضا، فعالیت‌های دامپزشکی از حیث کمیت و تنوع تغییر پیدا کرده و دامنة فعالیت‌های او که در زمانی تنها محدود به جامعه روستایی و عشایری بود به بطن شهرها کشانیده و زندگی شهری بدون حضور دامپزشکی را تقریباً غیر ممکن کرده است. عرصه‌های فعالیت دامپزشکی را در چند مورد می‌توان خلاصه نمود:

١. صیانت از سرمایه‌های دامی کشور. روزگاری در همین کشور بروز بیماری طاعون گاوی در بازه‌های زمانی مختلف منجر به تلفات بیشمار دام‌ها می‌شد و دامداران را به خاک سیاه می‌نشاند. تنها در اپیدمی سراسری طاعون گاوی در سال 1348 مرگ و میر بیش از 000/800 رآس گاو و گوساله ثبت گردیده است. این اپیدمی با درجاتی خفیف تر در سال1360 تا 1373 منجر به تلفات قابل توجه دام‌ها در کشور شد و اینک دامپزشکی با اقتدار تمام از ریشه‌کنی این بیماری طی ١٠ سال اخیر خبر می‌دهد. این گزارش توسط OIE (دفتر بین‌المللی بیماری‌های واگیر دام) به تایید رسیده و به یمن تلاش و مساعی همکاران دامپزشکی، کشورمان در زمره مناطق عاری از بیماری طاعون گاوی به ثبت رسیده است.

درحال حاضر نیز تلاش‌های مستمری در جهت ریشه‌کنی سایر بیماری‌های دام و طیور صورت می‌پذیرد که در این میان بیماری‌های تب برفکی، طاعون نشخوارکنندگان کوچک، بروسلوز و آبله در رأس این برنامه‌ریزی‌ها قرار دارند. مایه‌کوبی گسترده و انبوه دام‌ها در مقاطع زمانی مناسب، حذف دام‌های مبتلا، درمان انفرادی دام‌ها و مبارزه با انگل‌های داخلی و خارجی از راه‌های مقابله با بیماری‌های مختلف دام، طیور، آبزیان و زنبور عسل است.

2. ارتقاء سطح بهداشت عمومی از طریق نظارت بر چرخة تولید تا مصرف فراورده‌های خام دامی. بر این اساس کار دامپزشکی از محل پرورش دام، طیور آبزیان و ... شروع و تا زمان حمل، نگهداری، توزیع و مصرف فراورده‌های خام دامی ادامه می‌یابد. استقرار دامپزشک و کارشناسان دامپزشکی در محل دامداری‌ها، مرغداری‌ها مراکز آبزی پروری، کارگاه‌های عمل‌آوری و بسته‌بندی فراورده‌های خام دامی(پوست، روده، گوشت، شیر و تخم مرغ)، بازدید از مراکز نگهداری و عرضة فراورده‌های خام دامی نظیر سردخانه‌ها، قصابی‌ها و فروشگاه‌های عرضة پروتئین حیوانی جزئی از فعالیت‌های دامپزشکی در جهت ارتقاء بهداشت عمومی جامعه است.

3. پیشگیری از شیوع بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان: تنوع و تعدد بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان که تاکنون بالغ بر ٨٥٠ نوع آن شناسایی شده است، غالباً از حیوان به انسان انتقال می‌یابد. طی چند سال اخیر شیوع بیماری‌هایی نظیر آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، بیماری جنون گاوی، تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، تب دره ریفت و ... بر اهمیت حضور دامپزشکی در کشورهای مختلف بیانگر اهمیت حضور دامپزشکی در این عرصه است.

4. کنترل بیماری‌های مشترک بخش دیگری از فعالیت‌های دامپزشکی را تشکیل می‌دهد که در قانون سازمان دامپزشکی به صراحت به آن اشاره شده است. از سال‌ها قبل مبارزه با بیماری‌های بروسلوز، سل، هاری و مشمشه تدوین شده است لیکن به دلایل مختلف تنوع و تعداد این موارد به شکل گسترده‌ای در حال افزایش است و بالطبع حجم گسترده‌ای از فعالیت‌ها را به خود اختصاص می‌دهد.

در مجموع فعالیت‌های دامپزشکی با توجه به محدودیت‌های موجود قابل بررسی است. گستردگی استان، بالا بودن نسبی جمعیت دامی، وجود پتانسیل‌های مناسب پرورش انواع دام و طیور، وجود مشکلاتی نظیر ترانزیت و حمل و نقل دام و فراورده‌های خام دامی از مرزهای کشور و الزام دامپزشکی به اعمال شرایط سختگیرانه قرنطینه‌ای‌، بروز خشکسالی‌های مکرر و ... حجم قابل توجهی از فعالیت‌های دامپزشکی استان را تشکیل می‌دهد که لزوم برنامه‌ریزی‌های مناسب و کارآمد را از سوی مسئولین مربوطه استان می‌طلبد. و اینکه تا کنون بسیاری از کانون‌های بیماری در استان کنترل و مهار شده است ماحصل این تلاش‌ها و فعالیت‌هاست.

ایجاد زمینه‌های مناسب اشتغال برای بخش خصوصی که منجر به جذب مناسب فارغ‌التحصیلان مقاطع مختلف دامپزشکی شده است قابل تقدیر است. وجود مراکز متعدد درمانگاهی، مراکز مایه‌کوبی دام و طیور، آزمایشگاههای تشخیص دامپزشکی، مراکز تهیه و توزیع دارو و استقرار دامپزشک ناظر در کشتارگاه‌ها و مراکز پرورش، بسته‌بندی و نگهداری فراورده‌های خام دامی و فراورده‌های دارویی نشانگر موفقیت دامپزشکی در اجرای اصل 44 قانون اساسی بوده و هست. در همین راستا اجرای پروژه‌های خرید خدمات از بخش خصوصی نشان‌دهنده تعامل مناسب بخش اجرا با بخش خصوصی و همچنین توانمندی بخش خصوصی استان است.

توسعه آزمایشگاه‌های تشخیص دامپزشکی مرجع، قرار گرفتن آزمایشگاه‌های دامپزشکی استان در فهرست آزمایشگاه‌های مرجع سازمان دامپزشکی کشور، اجرای پروژة عظیم مرکز بررسی بیماری‌های دامی گلمکان و تلاش مضاعف در اجرای دقیق وظایف قانونی دامپزشکی و همه و همه بیانگر بالندگی و روند روبه رشد دامپزشکی در عرصه‌های مختلف بهداشتی است که آینده‌ای روشن‌تر را برای دامپزشکی استان ترسیم خواهد کرد و البته در کنار همة این موارد همکاری، همدلی و حمایت‌های مالی و معنوی تمامی مسئولین استان راهگشای تمامی تنگناهای پیش رو خواهد بود.