اداره کل دامپزشکی استان خراسان رضوی

رشد سریع مرغ گوشتی، نه‌ به‌خاطر هورمون، بلکه به‌خاطر اصلاح‌نژاد و شرایط مناسب است
دکتر «محمد رشتی باف»، معاون سلامت اداره کل دام پزشکی خراسان رضوی، ضمن تشکر از روزنامه خراسان به خاطر دقت نظر بالا در انعکاس اخبار مربوط به حوزه دام پزشکی، گفت: «روزنامه خراسان رضوی همواره در زمینه امنیت و ایمنی غذایی مردم، بسیار پرتلاش حضور دارد و در این زمینه، بسیاری از موارد را به صورت شفاف بیان کرده و می کند؛ حرکتی که تا امروز کمک زیادی به عرصه تولید و نظارت داشته. یکی از شایعاتی که بین مردم در زمینه تولید مرغ وجود دارد، استفاده از هورمون در دوره پرورش مرغ است. در این زمینه باید گفت مرغ‌های گوشتی صنعتی موجود در بازار، براساس اصلاح نژاد انتخاب شده اند و رشد سریع این مرغ‌ها، به دلیل همین اصلاح نژاد است. از طرفی، شرایط مناسب از قبیل خوراک خوب و محیط مناسب و بهداشت کافی فراهم می شود و در نتیجه، این مرغ‌ها به ازای هر دو کیلو دانه که مصرف می کنند، حدود یک و نیم کیلو گوشت تولید می‌کنند. روی همین حساب، استفاده از هیچ گونه هورمونی برای پرورش مرغ گوشتی توجیه ندارد و از نظر قیمت هم برای تولید کننده، به هیچ وجه به صرفه نیست.
در ادامه، «رشتی‌باف» درباره شایعه مصرف تریاک و الکل در برخی مرغداری‌ها، ضمن تکذیب این شایعه گفت:
رشتی‌باف: استفاده از داروها و مواد غیرمجاز، جزو مواردی است که باید مورد بررسی های دقیق و لازم قرار گیرد و استفاده از این موارد در طول دوره پرورش مرغ، تخلف است و در صورتی که به ما گزارش داده شود، با آن برخورد خواهیم داشت.
آیا دام پزشکی، تا امروز به چنین موضوعی در بازرسی ها برخورد کرده است؟
رشتی‌باف: در این زمینه تا امروز، موردی به ما گزارش نشده است.

شایعات استفاده از تریاک و الکل، مستند و علمی نیست
سیدی: البته نظارت های دام پزشکی، محدودیت هایی هم دارد. مثلا با توجه به این که مدام با طیور سر و کار دارند، صلاح نمی دانند هر روز از مرغداری‌ها بازدید داشته باشند؛ چون وقتی یک دام پزشک به یک مرغداری که درگیر بیماری است سرکشی کند، تا یک هفته ناقل این ویروس است. ولی کارشناس فنی‌های حاضر در مرغداری ها، حضور دارند و حاضر نیستند حیثیت خودشان را زیر سوال ببرند و گزارش عملکرد کلیه واحدهای مرغداری را به اطلاع مقامات دام پزشکی می رسانند و در واقع ما به شکل غیرمستقیم، زیر نظر دام پزشکی فعالیت می کنیم. شایعاتی که مطرح شده، نه علمی، نه مستند و نه عاقلانه است. یک قرص استامینوفن کار همان تریاک را می کند، ضمن این که ما مسکن های دامی هم داریم و نیازی به استفاده از تریاک که هم حملش جرم است و هم خطرناک و هم حبس دارد و هم گران است، برای پیشگیری یا از بین بردن بیماری نداریم. اگر هم در جایی، تخلفی صورت می‌گیرد، نباید آن را به تمام مرغدارها تعمیم داد. بالاخره استفاده از چیزی به‌جای دارو، باید ارزان‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر باشد که خب این طور نیست و این موضوع رد شده است. از طرفی مرغدارهای ما آن قدر کاربلد و باتجربه شده‌اند که با تولیدکنندگان کشورهای اروپایی قابل قیاس اند و دلیلی برای خلاف وجود ندارد. از همه مهم‌تر این که دام پزشکی استان، با وجود محدودیت‌ها، باز هم عملکرد خوبی دارد. مثلا در یک بازه زمانی، آنفلوآنزای مرغی کل کشور را گرفت اما در خراسان فقط یک یا دو نمونه مشاهده و ظرف 24 ساعت ریشه کن شد. خب اگر این بیماری در استان ما ریشه می دواند، تولید مرغ با مشکل مواجه می شد اما مراقبت دام پزشکی نگذاشت.
مورد مهمی که باید به آن اشاره کرد، این است که طبیعتا تمام مرغ های ما در نهایت به کشتارگاه می روند و در کشتارگاه، چندین نفر از نیروهای تحت‌نظارت دام پزشکی هستند که بر روند کار نظارت می کنند. مرغ‌ها تک تک پرگیری می شوند و اگر برگه های کشتارگاه را ببینید، به صورت دقیق میزان معدومی (مرغ هایی که بیمارند یا در مسیر انتقال به کشتارگاه خفه شده اند)  و اصلاحی (وقتی یک قسمت از بدن مرغ دچار کوفتگی یا آسیب شده) ذکر و درج شده. در فضای مجازی بعضی افراد ادعا می کنند در مرغداری‌ها به مرغ‌ها تریاک داده می شود تا مرغ دچار یبوست شود و وزن مرغ به دلیل وجود مدفوع در بدن، بالاتر برود. این حرف، مثل یک شوخی است. چون از هر یک کیلو مرغ، باید حدود 750 گرم گوشت استحصال شود و اگر این میزان کمتر شود، مشخص می شود به مرغ، ماده اضافی داده شده و چینه دان پر است و کنترل کیفی دقیقی انجام می‌گیرد.
 

استفاده نکردن از آنتی‌بیوتیک، در پرورش مرغ بدون آنتی‌بیوتیک
علیرضا شایسته: در گزارش چاپ شده، وجود مرغ بدون آنتی بیوتیک، توسط مدیر اتحادیه رد شده. این در حالی است که 10 سال است دام پزشکی کشور و استان، در این زمینه سرمایه گذاری کرده اند و مرغ 100 در صد بدون آنتی‌بیوتیک، در حال تولید است و از آن جا که این مرغ‌ها، در طول دوره پرورش سه تا چهار بار معاینه می شوند و خوشبختانه این آزمایش ها در آزمایشگاه‌های تحت نظر دام پزشکی انجام می شود، این حرف، حرف درستی نیست.
محمدزاده: در طول دوره پرورش، هیچ آنتی بیوتیکی برای این مرغ ها استفاده نمی شود و چهار روز قبل از کشتار، نمونه‌برداری انجام می شود و اگر دارویی به مرغ داده شده باشد، در این چهار روز از بدن پرنده خارج نمی شود. غیر از این، باز هم زمان کشتار، آزمایش برای فاقد آنتی بیوتیک بودن انجام می شود تا کاملا تایید شود این مرغ‌ها، بدون آنتی بیوتیک تولید شده اند و متولی همه این آزمایش ها، دام پزشکی است. ما نمی گوییم مرغ معمولی سالم نیست ولی می گوییم مرغ های بدون آنتی بیوتیک، به‌لحاظ کیفیت و سلامتی، یک پله بالاتر از مرغ های معمولی هستند و امنیت خاطر بیشتری را برای مصرف کننده ایجاد
می کنند. امروز اگر می‌بینیم آنتی بیوتیک ها هنگام بیماری برای بدن‌مان جواب گو نیست، شاید یکی از دلایلش مصرف آنتی بیوتیک برای دام و طیور باشد. مرغ یک کالای استراتژیک در کشور به حساب می‌آید و سیاست دولت، همیشه این بوده که مرغ سالم به دست مردم برسد و مرغدار هم همکاری کرده است.
 شایان‌ذکر است پس از این جلسه، کاشکی، مدیرعامل اتحادیه مرغ گوشتی استان، پس از بررسی مجدد فایل صوتی مصاحبه اول خود با خراسان، گفته‌هایش درباره مرغ بدون آنتی‌بیوتیک را این‌طور اصلاح می‌کند که: «اگرچه تولید مرغ بدون آنتی‌بیوتیک کم است اما در پرورش و تولید مرغ بدون آنتی‌بیوتیک، هیچ‌گونه آنتی‌بیوتیکی به مرغ داده نمی‌شود.»

شایعات مطرح‌شده، عقلانی و به‌صرفه نیست
کاشکی، مدیر اتحادیه مرغ گوشتی استان: «ضمن تشکر از روزنامه خراسان به دلیل حساسیت زیاد درباره خورد و خوراک افراد جامعه، در بحث نظارت بر تولید مرغ گوشتی، دو شاخص ژنتیک و محیط، بسیار اساسی و تعیین‌کننده هستند که ما امروز به‌واسطه تلاش محققان‌مان، شرایط مناسبی در مدیریت این شاخص ها و تولید داریـــم. منتها در بحث نظارت بر مراحل تولید و پرورش مرغ، باید بگویم هرگز کارشناسی که تحت سیطره کارفرما کار می‌کند، نمی تواند نظارت درستی داشته باشد. ما کارشناسی را سراغ داریم که عوض این که نظارت‌های لازم را در مرغداری انجام دهد، تبدیل به راننده کارفرما شده است. شما از این کارشناس انتظار دارید چه گزارش تخلفی به دام پزشکی بدهد؟ از طرفی، برخی نظارت‌ها زیرساختی است و بایــد در زمان صدور پروانه به آن توجه کرد.» وی همچنین به گزارش «پاسخ به 6 معمای مرغی» که حاصل گفت و گوی روزنامه خراسان رضوی با ایشان بود، اشاره کرد و گفت: «همان‌طور که در مصاحبه هم مطرح شده است، بنده تاکید کردم من هم این شایعات را شنیده ام اما ندیده ام منتها باید به این نکته اشاره کنیم که در هر صنف و هر حرفه ای، تخلف وجود دارد و من از بیرون به آن مباحث نگاه کرده ام، نه از زاویه دید مرغدار. ما اصلا اهل این موارد نیستیم و برای این صنف، عقلانی و به‌صرفه نیست که مثلا مرغ یخ زده را داخل استخر بریزد و به اسم مرغ گرم بفروشد؛ شاید مواردی در گذشته بسیار دور اتفاق می افتاده و خب ما هم بعضی از این شایعات را شنیده ایم. همان طور که در هر صنفی، تخلف وجود دارد، در این سیستم هم ممکن است تخلفاتی اتفاق بیفتد.

نحوه نظارت دام پزشکی بر واحدهای تولیدکننده مرغ
یکی از مباحث مطرح شده در این جلسه، چگونگی و ساز و کــار نظارت دام پزشکی بر واحدهای تولید و پرورش مرغ بود که دکتر «رشتی‌باف» معاون سلامت اداره کل دام پزشکی استان، در این زمینه پاسخ هایی داد که با هم می‌خوانیم:
در صورت وجود تخلف، چه کسی باید این موارد را گزارش دهد؟
رشتی‌باف: هر مرغداری یک مسئول فنی و بهداشتی دارد و این مسئول، زمانی که مرغ وارد کشتارگاه می‌شود، مسئولیت ارسال تاییدیه سلامت مرغ به کشتارگاه را دارد. این تاییدیه شامل سلامت کامل مرغ و وجود نداشتن هیچ گونه داروی آنتی بیوتیک در بدن مرغ است. از طرفی، گزارش تخلف، اگر به هر شکل، چه به صورت رسمی و چه غیر رسمی به ما گزارش شود، با آن برخورد می کنیم.
مسئولان فنی در تمامی مراحل تولید مرغ، همواره در مرغداری و کشتارگاه حضور دارند؟
رشتی‌باف: از نظر قانونی این افراد موظف اند به صورت مداوم در مرغداری و کشتارگاه حضور داشته باشند و اگر اتفاقی رخ دهد گزارش کنند و سپس راستی‌آزمایی کنیم و اگر تخلف ثابت شود، با متخلفان برخورد می‌کنیم.
به‌نظر شما، مسئول فنی که در یک مجموعه پرورش مرغ فعالیت می کند و از کارفرمای خود، یعنی تولیدکننده مرغ حقوق می گیرد، می‌تواند در ارائه گزارش‌های تخلف به درستی عمل کند؟
رشتی‌باف: ما نیروی کاری زیادی نداریم و در تمام شبکه شهرستان مشهد، کلا شش تیم نظارتی داریم و تمام اطلاعاتی که در این زمینه به دست ما می رسد، یا از طرف مردم است یا از طریق مسئول فنی بهداشتی مرغداری ها. اتفاقا بیشتر تخلفاتی که در کشتارگاه‌ها اتفاق می افتد، از قبیل درجه حرارت آب و درجه حرارت گوشت و مرغی که استحصال شده و تعداد زیادی تخلف دیگر، توسط همین مسئول فنی ها به ما گزارش شده است.

ضعف دام پزشکی در نظارت و بازرسی را انکار نمی‌کنیم

تعداد بازرسی های اداره کل دام پزشکی در مرغداری‌ها کم به نظر می رسد و شاید نتواند نظارت دقیق و جامعی بر همه واحدها داشته باشد. راهکار دام پزشکی برای حل این مشکل چیست؟
رشتی‌باف: ما در استان خراسان، حدود 2300 مرغداری مرغ گوشتی داریم و 12 هزار توزیع‌کننده مواد پروتئینی. حدود 220 مسئول فنی و بهداشتی هم هستند که کارمند بخش خصوصی‌ و موظف اند نظارت‌های بهداشتی بر مراکز تهیه، تولید، توزیع و عرضه داشته باشند. ما بر هر موضوعی که مرتبط با دام پزشکی باشد، نظارت‌های ویژه ای داریم اما این را ‌که نظارت‌هایمان ضعیف است، انکار نمی کنیم. ما در هر شهرستان استان، بسته به توان آن شهرستان، یک بخش نظارتی داریم اما چون شبکه مشهد از نظر تولید و نگهداری و توزیع فراورده های خام دام، شرایط ویژه تری دارد، ما هم نظارت‌مان ویژه‌تر است. ضمن این که در کارخانجات تولید خوراک دام، کشتارگاه‌ها و اماکنی از این قبیل، علاوه بر مسئول بهداشتی، به دلیل بالا بودن میزان کار، تعدادی کاردان هم تحت نظارت مسئول بهداشتی فعالیت دارند یا مثلا در مراکز بسته بندی و قطعه بندی، علاوه بر دام پزشک، یک مسئول فنی بهداشتی هم حضور دارد و حتی اگر نیاز باشد، ممکن است چند کاردان و کارشناس دام پزشکی هم برای نظارت و کنترل، به‌کارگیری شوند. اما در مجموع، انکار نمی کنیم که در برخی حوزه ها، نظارتمان ضعیف است.

همه مرغ‌ها، قبل از کشتار دوره منع مصرف دارو را گذرانده‌اند
رشتی‌باف: شرایط تولید مرغ‌های بدون آنتی بیوتیک به شدت سخت گیرانه است و برای تولید باید استانداردهای حساسی فراهم کرد تا مرغ در دوره زندگی‌اش دچار بیماری نشود. چرا که اگر بیمار شود، از فهرست مرغ بدون آنتی بیوتیک حذف می شود. در واقع رمز بدون آنتی بیوتیک بودنشان، سالم بودنشان است. روی همین حساب، تنها 10درصد از کل واحدهای مرغداری ما، مرغ بدون آنتی بیوتیک تولید می کنند. تولید این مرغ ها آن قدر حساس است که گاهی تولیدکنندگان، مجبور به خارج کردن مرغ ها از این چرخه می شوند. گاهی هم مرغدار مجبور به استفاده از داروی گیاهی که مصرف آن مجاز است، برای مرغ می شود که البته، پس از انجام آزمایش‌های لازم و تکمیلی، اجازه مصرف می دهیم. مهم است تاکید و یادآوری کنم که مرغ های معمولی هم، باز باید دوره استفاده از آنتی بیوتیک‌شان را که در واقع دوره منع مصرف است بگذرانند و سپس وارد کشتارگاه و در نهایت بازار شوند. نقش مهم مسئول فنی بهداشتی مرغداری و کشتارگاه این جا مشخص می‌شود. در طول دوره پرورش مرغ، استفاده از انواع دارو مشکلی ندارد و می توان از آنتی بیوتیک ها و ویتامین ها در یک دوره مصرف تعیین شده استفاده کرد؛ ولی همین داروها یک دوره منع مصرف هم دارند و مرغدار باید چند روز مانده به کشتار، مصرف را قطع کند تا آثار دارو در گوشت مرغ نماند و از بدن مرغ دفع شود. مرغدار موظف به رعایت این قانون است و مسئول فنی و بهداشتی مرغداری نیز، موظف به راستی آزمایی. او باید این مورد را تایید کند و مردم هم خاطرشان جمع باشد که مرغ های
معمولی هم، از استانداردهای لازم بهره مندند.  مرغدارها در بخش ایمنی غذایی و سلامت مردم، همکاری خوبی با ما دارند و رابطه مرغدارها با دام پزشکی، یک‌جور همکاری و همراهی تنگاتنگ است و ما به مردم اطمینان خاطر می دهیم که چرخه تولید مرغ، سلامت است.

منبع: روزنامه خراسان رضوی
محمد بهبودی‌نیا